Verschillende factoren kunnen bijdragen aan slagaderverkalking, wat kan leiden tot atherosclerotische hart- en vaatziekten (of de Engelse afkorting ASCVD) zoals een hartinfarct of beroerte. Onder andere leeftijd, geslacht, hoge bloeddruk, roken, diabetes en een verhoogd LDL-cholesterol spelen een rol.1

Soms komen deze hart- en vaatziekten zelfs voor zonder dat de gekende risicofactoren aanwezig zijn. De oorzaak daarvan kan liggen bij een relatief onbekend eiwit dat zich in ons lichaam bevindt: lipoproteïne a oftewel Lp(a). Dit eiwit kan aders vernauwen, ontstekingen veroorzaken en het risico op bloedklonters vergroten.2

Wat is Lp(a)?

Lipoproteïnen zijn moleculen die bestaan uit vet en proteïnen. Ze vervoeren cholesterol in ons bloed.3 Hoewel cholesterol een slechte reputatie heeft, hebben we het ook nodig om onze cellen gezond te houden en hormonen aan te maken.4

De twee bekendste lipoproteïnen zijn LDL (ook wel ‘slechte cholesterol’ genoemd) en HDL (ook gekend als ‘goede cholesterol’).5,6

Lp(a) (ofwel lipoproteïne a) is een derde soort lipoproteïne dat cholesterol, vetten en proteïnen vervoert in ons bloed.7,8 Een verhoogd Lp(a) kan echter problemen veroorzaken.9,10,11,12

Waarom is een verhoogd Lp(a) slecht voor de gezondheid?

Ons lichaam bevat van nature Lp(a) om bloedstolling en wondgenezing te bevorderen.13 Een verhoogd Lp(a) is echter een gekende risicofactor voor het ontstaan van slagaderverkalking.14,15 Vet hoopt zich dan op in de slagaders tot plaques. Wanneer deze plaques scheuren, kan dat leiden tot hart- en herseninfarcten.16

Infographic Lipoproteïne

Slagaders voorzien het hart van bloed, zuurstof en voedingsstoffen.17 Een opeenhoping van vet — ook plaque genoemd18 — kan deze aders vernauwen.

Daarnaast draagt een verhoogde Lp(a)-waarde ook bij tot ontstekingen (die dan weer de groei en het scheuren van plaques bevorderen) en bloedklonters.19,20 Wie een verhoogd Lp(a) heeft, loopt twee keer zoveel risico op slagaderverkalking als iemand met een normaal Lp(a)-gehalte.21,22

Hoewel een verhoogde Lp(a)-waarde de kans op slagaderverkalking verhoogt, hoeft dit niet altijd zo te zijn. Mensen die meerdere risicofactoren hebben lopen wel een hoger risico.23

Wanneer spreken we van verhoogde Lp(a)-waarden, en hoe worden ze veroorzaakt?
 

Normale Lp(a)-waarden bedragen minder dan 30 mg/dl, of 75 nmol/l. Waarden hoger dan 50 mg/dl of 125 nmol/l worden beschouwd als verhoogd.24,25,26 Mensen met een verhoogd Lp(a) van meer dan 93 mg/dl hebben 1,6 keer meer kans op een beroerte dan mensen met een laag Lp(a) van 10 mg/dl of minder.27,28,29,30,31

Ongeveer 20-30% van de wereldbevolking (dat zijn ongeveer 1,4 miljard mensen!) heeft een verhoogd lipoproteïne a. Veel mensen weten echter niet dat ze een verhoogd risico lopen.32

Lp(a)-waarden zijn grotendeels genetisch bepaald, tot wel 90%.33 Als een van de ouders een verhoogd Lp(a) heeft, heeft het kind een kans van 1 op 2 om ook verhoogde Lp(a)-niveaus te hebben.34,35 Dit kan iedereen treffen, maar komt vaker voor bij bepaalde etnische groepen (waaronder mensen van Afrikaanse afkomst).36

Doorheen een mensenleven blijft de Lp(a)-waarde doorgaans hetzelfde, hoewel ze bij vrouwen kan schommelen. Lp(a)-niveaus stijgen namelijk wanneer de oestrogeenspiegel tijdens de menopauze op natuurlijke wijze daalt.37,38,39,40

Hoe wordt Lp(a) getest?

De Lp(a)-waarde kan makkelijk bepaald worden met een bloedtest. Slechts één test in je leven is voldoende om het Lp(a)-gehalte te bepalen en vast te stellen of je mogelijk risico loopt op slagaderverkalking.41,42

Vooral personen met een hoger risico op hart- en vaatziekten kunnen baat hebben bij zo’n Lp(a)-test, bijvoorbeeld in het geval van43,44:

  • een familiegeschiedenis van verhoogde Lp(a)-waarden
  • een familiegeschiedenis van slagaderverkalking op jonge leeftijd (jonger dan 55 voor mannen, jonger dan 65 voor vrouwen)
  • familiaire hypercholesterolemie (FH — te hoog cholesterol)
  • een persoonlijke geschiedenis van hart- of herseninfarcten, zonder de aanwezigheid van relevante risicofactoren (zoals roken, hoog LDL-cholesterol, diabetes of obesitas)
  • een hoog LDL-cholesterol, ook wanneer men medicatie neemt om deze te verlagen

In hun recente klinische richtlijnen erkennen verschillende medische verenigingen van cardiologen* het belang van Lp(a)-tests bij mensen met slagaderverkalking.45,46,47,48,49

Experts bevelen aan om het Lp(a)-niveau bij iedereen ten minste één keer in hun leven te controleren. Zonder de Lp(a)-waarden te testen blijven mensen zich immers onbewust van het cardiovasculaire risico dat gepaard gaat met een verhoogd Lp(a).50,51,52

Hoe een verhoogd Lp(a) aanpakken?

Personen met een verhoogd lipoproteïne a kunnen samen met hun arts het risico op hart- en vaatziekten bespreken en een passend actieplan opstellen. Aangezien er nog geen specifieke behandeling voorhanden is, is het van belang om te focussen op andere risicofactoren die bijdragen tot slagaderverkalking, zoals hoog LDL-cholesterol, hoge bloeddruk, obesitas, roken en diabetes53,54 — zaken waar voeding en beweging ook in meespelen.55

* Zoals de European Society of Cardiology (ESC) / European Atherosclerosis Society (EAS), American Association of Clinical Endocrinology (AACE) / American College of Endocrinology (ACE), en de Canadian Cardiovascular Society (CCS).

Referenties:

  1. Mayo Clinic. Heart disease. 2018. Available at: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/symptoms-c…(externe link).
  2. Dolgin E. Lp(a)-lowering drugs bolster cardiovascular pipeline. Nat Rev Drug Discov. 2020;19(3):154–155.
  3. Harvard Health Publishing. How it’s made: Cholesterol production in your body. 2017. Available at: https://www.health.harvard.edu/heart-health/how-its-made-cholesterol-pr…(externe link).
  4. Harvard Health Publishing. How it’s made: Cholesterol production in your body. 2017. Available at: https://www.health.harvard.edu/heart-health/how-its-made-cholesterol-pr…(externe link).
  5. Harvard Health Publishing. How it’s made: Cholesterol production in your body. 2017. Available at: https://www.health.harvard.edu/heart-health/how-its-made-cholesterol-pr…(externe link).
  6. Mayo Clinic. High cholesterol. 2019. Available at: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/s…(externe link). Last accessed March 2020.
  7. Tsimikas S. A Test in Context: Lipoprotein(a): Diagnosis, Prognosis, Controversies, and Emerging Therapies. J Am Coll Cardiol. 2017;69(6):692–711.
  8. Encore Research Group. Normal Cholesterol Numbers Aren’t Enough? 2019. Available at: https://encoredocs.com/2019/06/11/normal-cholesterol-numbers-arent-enou…(externe link)
  9. Clarke R, Peden JF, Hopewell JC, et al. Genetic variants associated with Lp(a) lipoprotein level and coronary disease. N Engl J Med. 2009;361(26):2518–2528.
  10. Emerging Risk Factors Collaboration, Erqou S, Kaptoge S, et al. Lipoprotein(a) concentration and the risk of coronary heart disease, stroke, and nonvascular mortality. JAMA. 2009;302(4):412–423.
  11. Kamstrup PR, Tybjaerg-Hansen A, Steffensen R, Nordestgaard BG. Genetically elevated lipoprotein(a) and increased risk of myocardial infarction. JAMA. 2009;301(22):2331–2339.
  12. Roy S. Atherosclerotic Cardiovascular Disease Risk and Evidence-based Management of Cholesterol. N Am J Med Sci. 2014; 6(5): 191-198.
  13. Orsó E & Schmitz G. Clin Res Cardiol Suppl. 2017; 12(Suppl 1): 31–37.
  14. Clarke R, Peden JF, Hopewell JC, et al. Genetic variants associated with Lp(a) lipoprotein level and coronary disease. N Engl J Med. 2009;361(26):2518–2528.
  15. American College of Cardiology. Lipoprotein(a) in Clinical Practice. 2019. Available at: https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2019/07/02/08/05/lipo…(externe link). Last accessed August 2020.
  16. Mayo Clinic. Coronary artery disease. Available at https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronary-artery-disease/…(externe link). Accessed February 2022.
  17. Mayo Clinic. Coronary artery disease. Available at https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronary-artery-disease/…(externe link). Accessed February 2022.
  18. Mayo Clinic. Coronary artery disease. Available at https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronary-artery-disease/…(externe link). Accessed February 2022.
  19. Tsimikas S. A Test in Context: Lipoprotein(a): Diagnosis, Prognosis, Controversies, and Emerging Therapies. J Am Coll Cardiol. 2017;69(6):692–711.
  20. Tsimikas S et al. J Am Coll Cardiol. 2018;71:177–192.
  21. Tsimikas S. A Test in Context: Lipoprotein(a): Diagnosis, Prognosis, Controversies, and Emerging Therapies. J Am Coll Cardiol. 2017;69(6):692–711.
  22. Tsimikas S et al. J Am Coll Cardiol. 2018;71:177–192.
  23. NHS Atherosclerosis (arteriosclerosis) https://www.nhs.uk/conditions/atherosclerosis(externe link). Last accessed July 29, 2020.
  24. Mayo Clinic. Heart disease. 2018. Available at: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/symptoms-c…(externe link).
  25. Tsimikas S et al. J Am Coll Cardiol. 2018;71:177–192.
  26. Heart UK. Lipoprotein(a). 2020. Available at: https://www.heartuk.org.uk/downloads/factsheets/lipoprotein-a.pdf(externe link). Last accessed March 2020.
  27. Borén J et al. Eur Heart J. 2020;41:2313–2330.
  28. Libby P et al. Nat Rev Dis Primers. 2019;5(1):56.
  29. Albers JJ et al. J Am Coll Cardiol. 2013;62(17):1575‒1579.
  30. Khera AV et al. Circulation. 2014;129:635–642.
  31. Nestel PJ et al. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2013;33:2902–2908.
  32. Tsimikas S et al. J Am Coll Cardiol. 2018;71:177–192.
  33. Dolgin E. Lp(a)-lowering drugs bolster cardiovascular pipeline. Nat Rev Drug Discov. 2020;19(3):154–155.
  34. Dolgin E. Lp(a)-lowering drugs bolster cardiovascular pipeline. Nat Rev Drug Discov. 2020;19(3):154–155.
  35. McCormick, S. Lipoprotein(a): Biology and Clinical Importance. Clin Biochem Rev. 2004. 15(1):69-80 (ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1853362/).
  36. NAPS. Health Awareness - Heart Disease Risk Even Your Doctor May Not Know About. 2018. Available at: http://naprecis.com/2018/04/05/health-awareness-heart-disease-risk-even…(externe link).
  37. Dolgin E. Lp(a)-lowering drugs bolster cardiovascular pipeline. Nat Rev Drug Discov. 2020;19(3):154–155.
  38. American College of Cardiology. Lipoprotein(a) in Clinical Practice. 2019. Available at: https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2019/07/02/08/05/lipo…(externe link). Last accessed August 2020.
  39. NAPS. Health Awareness - Heart Disease Risk Even Your Doctor May Not Know About. 2018. Available at: http://naprecis.com/2018/04/05/health-awareness-heart-disease-risk-even…(externe link).
  40. Scientific American. Lipoprotein “Little A” Can Cause More Than a Little Damage to the Heart. 2019. Available at: https://blogs.scientificamerican.com/observations/lipoprotein-little-a-…(externe link).
  41. Clarke R, Peden JF, Hopewell JC, et al. Genetic variants associated with Lp(a) lipoprotein level and coronary disease. N Engl J Med. 2009;361(26):2518–2528.
  42. Heart UK. Lipoprotein(a). 2020. Available at: https://www.heartuk.org.uk/downloads/factsheets/lipoprotein-a.pdf(externe link). Last accessed March 2020.
  43. American College of Cardiology. Lipoprotein(a) in Clinical Practice. 2019. Available at: https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2019/07/02/08/05/lipo…(externe link). Last accessed August 2020.
  44. Scientific American. Lipoprotein “Little A” Can Cause More Than a Little Damage to the Heart. 2019. Available at: https://blogs.scientificamerican.com/observations/lipoprotein-little-a-…(externe link).
  45. Mach F et al. Eur Heart J. 2020;41:111–188.
  46. Handelsman Y et al. Endocr Pract. 2020;26:1–29.
  47. Pearson GJ et al. Can J Cardiol. 2021; DOI: https://doi.org/10.1016/j.cjca.2021.03.016(externe link).
  48. Rallidis LS et al. Atherosclerosis. 2018;269:29‒34
  49. Kronenberg F et al. Lipoprotein(a) in atherosclerotic cardiovascular disease and aortic stenosis: a European Atherosclerosis Society consensus statement. European Heart Journal. 2022; 0:1-22.
  50. Thanassoulis G. Circulation. 2019;139:1493–1496.
  51. Dron JS et al. Circ Genom Precis Med. 2021 Feb 1:CIRCGEN120003182. doi: 10.1161/CIRCGEN.120.003182.
  52. Lahoz R et al. Abstract and poster presented at the 88th EAS Congress 2020, Oct 4–7 (Poster 1305).
  53. Roy S. Atherosclerotic Cardiovascular Disease Risk and Evidence-based Management of Cholesterol. N Am J Med Sci. 2014; 6(5): 191-198.
  54. Heart UK. Lipoprotein(a). 2020. Available at: https://www.heartuk.org.uk/downloads/factsheets/lipoprotein-a.pdf(externe link). Last accessed March 2020.
  55. Roy S. Atherosclerotic Cardiovascular Disease Risk and Evidence-based Management of Cholesterol. N Am J Med Sci. 2014; 6(5): 191-198.