Door Sandra Amaral, Head Medical Affairs Novartis België & Luxemburg
Hoewel ik al meer dan dertien jaar voor Novartis werk, waarvan de laatste vier jaar in België, denk ik nog vaak terug aan mijn periode als oncoloog in een ziekenhuis in Portugal.
Als arts ondervond ik hoe moeilijk het soms kan zijn om toegang te krijgen tot bepaalde medicijnen. Medicijnen waarvan ik na de diagnose geloofde dat ze de best mogelijke resultaten zouden opleveren voor patiënten. Dan voel je je soms machteloos. Maar ik was er wel van overtuigd dat ik ook een rol kon spelen in het zoeken naar een oplossing. En dat doe ik nog steeds: niet meer als arts maar als hoofd van Medical Affairs bij Novartis in België en Luxemburg.
Zorgverstrekkers, de farmasector, patiëntenorganisaties, beleidsmakers en iedereen die betrokken is bij de zorgverlening: we hebben allemaal een rol in het creëren van tijdige en duurzame toegang tot innovatieve geneesmiddelen. Zodat patiënten toegang hebben tot de juiste behandeling op het juiste moment.
Enkel als alle partijen samenkomen, luisteren naar elkaars perspectief en de verschillende expertises integreren in een sterke aanpak kunnen we vooruitgang boeken. Met als gemeenschappelijk doel het welzijn van patiënten.
België heeft talent, maar sommige medische noden blijven onvervuld
In de afgelopen vier jaar heb ik een positieve evolutie opgemerkt in hoe we samenwerken met leden van de Belgische medische gemeenschap en gezondheidsorganisaties en -autoriteiten om patiënten met niet-beantwoorde medische noden te helpen.
Iedere dag zie ik hoe we bij Novartis onze belofte proberen waar te maken om patiënten sneller toegang te geven tot innovatieve behandelingen. Via klinische studies, waarbij patiënten vroegtijdige toegang krijgen tot innovatieve therapieën, of door geneesmiddelen aan te bieden voor nog niet door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) goedgekeurde toepassingen via ‘compassionate use’ en ‘’medical need programma’s.
In de afgelopen vierenhalf jaar hebben 1.446 patiënten via die weg een volledige behandeling gekregen. Gratis. Op een totaal van 1724 verzoeken. Dat wil zeggen dat we kunnen terugblikken op een goedkeuringspercentage van 84%. In de meerderheid van de gevallen (82%) ging het om patiënten die behandeld werden voor kanker. Maar ook in andere therapeutische gebieden hebben we patiënten kunnen helpen: van neurologie en immunologie tot cardiovasculaire en zeldzame ziekten.
Deze cijfers tonen de noodzaak om patiënten te helpen die momenteel over het hoofd worden gezien omdat ze niet passen in de prioriteitenlijst van de gezondheidszorg. Bovendien is er een gebrek aan consistentie tussen farmaceutische bedrijven. Zo wordt er in sommige gevallen bijvoorbeeld maar een beperkt aantal stalen geleverd in plaats van het volledige aantal dat nodig is voor de behandeling van de patiënt. Er is nood aan consistentie en een sterk wettelijk kader.
België als één van de slechtste leerlingen uit de Europese klas
Zoals het er nu voorstaat, kunnen patiënten - en de samenleving in het algemeen - alleen profiteren van de innovatieve behandelingen als alle belanghebbenden het principe 'gezondheid is rijkdom' begrijpen. Investeringen in de sector moeten gezien worden als investeringen in een gezondere samenleving. In plaats van weggezet te worden als een kostenpost.
Iedere keer wanneer ik tegen iemand zeg dat meer dan de helft van EMA-goedgekeurde medicijnen niet wordt terugbetaald in België1, krijg ik een geschokte reactie. En dan heb ik het zelfs nog niet gehad over de wachttijd voor terugbetaling van 546 dagen2. Eén van de langste in West-Europa.
Die lange wachttijd gaat hand in hand met de groeiende trend in zowel België als Europa om de totale uitgaven aan farmaceutische bedrijven te verminderen door ‘kostenbesparingen' die een negatieve impact hebben op toegang en innovatie.
Betere investeringen voor een efficiënter systeem
Uiteraard zijn budgetten niet oneindig, en is het concept van kostenbeheersing begrijpelijk. Maar laten we dan in België, en in de rest van Europa, onze mentaliteit verschuiven. Van een focus op bezuinigingen naar een focus op efficiëntie. We moeten op een slimmere manier investeren en budget vrijmaken waar dat het meest nodig is: daar waar patiënten en de samenleving er het meest voordeel uit halen en waar de impact van innovatie het grootst is.
Naast EMA-erkende indicaties, zijn er ook indicaties waarvoor geen geneesmiddel is goedgekeurd. Vanwege hun zeldzaamheid of het algemeen gebrek aan gegevens. Patiënten die toegang nodig hebben tot die medicijnen worden aan hun lot overgelaten. Dat zorgt voor een gebrek aan gelijkheid tussen patiënten.
Het is de plicht van de verschillende belanghebbenden om samen te werken. Om oplossingen te vinden die patiënten toegang geven tot de behandelingen die ze het meest nodig hebben. En dat op een duurzame manier voor onze gezondheidszorgsystemen. Om goed samen te werken, moeten we er in de eerste plaats voor zorgen dat we elkaar vertrouwen.
Vertrouwen is geen optie, het is een must
Mijn ervaring in de farmasector heeft me al veel geleerd, maar zeker het pertinent belang van goede relaties. Zonder vertrouwen zijn we gedoemd om te blijven staren naar onze eigen individuele uitdagingen, in plaats van te kunnen werken aan collectieve oplossingen.
Met dat in het achterhoofd ontwikkelde Novartis drie concrete suggesties om een toekomstbestendig terugbetalingssysteem te creëren voor nieuwe innovaties in België. Een nieuw systeem dat de hiaten in gelijkheid en consistentie van de huidige aanpak wegwerkt.
- Snellere toegang tot behandeling voor verbeterde gezondheid: Om te beginnen moet het Belgische gezondheidssysteem het terugbetalingsproces verbeteren. Via een herwerkt proces dat de EMA-registratie en internationale gegevens efficiënter gebruikt, en door de invoering van een nieuwe tijdlijn met een harde stop na maximaal 180 dagen, kunnen we de klinische evaluatieperiode terugbrengen tot 30 dagen, waarna de budgettaire beoordeling en (indien van toepassing) de contractonderhandeling volgen.
Eenvoudig gezegd: als we dit doen, komen behandelingen sneller bij patiënten terecht.
- Gezondheidsgelijkheid mogelijk maken binnen een consistent kader: Er is behoefte aan een wettelijk kader voor vroegtijdige toegang tot geneesmiddelen waarvoor een licentie is afgegeven voor niet-goedgekeurde indicaties. Wanneer een specifiek geneesmiddel al op de markt is en mogelijk een ziekte kan behandelen waarvoor het niet is goedgekeurd, bestaat er in België geen wettelijk kader om die individuele patiënt te ondersteunen.
Bij Novartis maken we ons zorgen dat die patiënten onzichtbaar worden of verloren gaan in het zorgsysteem. Dat ze niet dezelfde toegang hebben tot behandelingen als andere patiënten. Door gratis geneesmiddelen te verstrekken om die patiënten te behandelen, kunnen we de weg effenen voor een consistent en duurzaam kader dat zich richt op gelijkheid in het Belgische gezondheidszorgsysteem.
Landen in de EU hebben verschillende kaders om aan deze behoeften te voldoen (zoals het Franse model voor vroege toegangsautorisatie), maar in België zijn we nog steeds bezig met het ontwikkelen van een gemeenschappelijk inzicht in de gezamenlijke inspanning die nodig is. Vanuit het beleid zou Europa's Beating Cancer Plan3 een kans kunnen bieden om een pilootproject op te starten voor kankerpatiënten, geïnspireerd op Belgische consortium voor pediatrische oncologiepatiënten, waar een gezamenlijke oplossing werd bereikt door de relevante spelers.
- Beschikbare middelen duurzaam inzetten: Deze initiatieven zijn pas levensvatbaar als het gezondheidssysteem de budgettoewijzing op een soepele en effectieve manier regelt. Elk gezondheidszorgsysteem heeft een mate van verspilling, die varieert van twintig tot vijftig procent4. Maar met de juiste mechanismen kunnen we die verspilling tegengaan om de toegang tot geneesmiddelen voor patiënten te verbeteren.
Om dit doel te bereiken, moeten we ons zorgverleningsmodel verschuiven naar een op waarde gebaseerde gezondheidszorg. Een systeem dat gericht is op efficiënte patiëntrelevante gezondheidsresultaten en dat de gecreëerde waarde meet aan de hand van de verhouding tussen resultaten en kosten.
De uitdagingen zijn complex, de oplossing hoeft dat niet te zijn
Om het leven van patiënten echt te veranderen, moeten we onze manier van handelen – en onze interactie met elkaar - fundamenteel aanpakken. We moeten moedig genoeg zijn om te accepteren dat we de problematiek rond de toegang tot geneesmiddelen niet kunnen verbeteren zonder de handen in elkaar te slaan. Als we werken aan een gemeenschappelijk doel om patiënten en onze samenleving beter te ondersteunen, is de weg naar dat doel ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Verandering kan er enkel komen door samenwerking, gezamenlijke ontwikkeling en gezamenlijke investeringen.
Het gaat om vertrouwen opbouwen. Vertrouwen is de sleutel om de deur naar gezondheidsinnovatie te ontgrendelen.
Sandra Amaral bekleedt sinds maart 2023 de functie van Country Head of Medical Affairs bij Novartis BeLux. Daarvoor werkte ze meer dan drie jaar als de Oncology Medical Director bij Novartis. Voordat ze de BeLux-organisatie vervoegde, was Sandra actief als geassocieerd regionaal directeur in de LaCan-regio, met East Hannover in de VS als haar uitvalsbasis. Haar carrière bij Novartis begon in 2011 als hoofd medische zaken in Portugal. Sandra studeerde geneeskunde en voltooide haar specialisatie aan het Portugees Instituut voor Oncologie in Lissabon. Ze startte haar carrière als oncoloog in Portugal, maar haar passie voor onderzoek leidde haar naar Duitsland waar ze doctoreerde in borstkankeronderzoek. Tijdens die periode woonde en werkte ze in vijf verschillende landen, en vervulde ze regionale en nationale functies. Door de diversiteit van haar rollen in verschillende contexten ontwikkelde ze een unieke, holistische kijk op het gezondheidszorgsysteem. Gedreven door haar ambitie om als leider een concrete en blijvende impact te maken, streeft Sandra Amaral er actief naar om een tastbaar en duurzaam verschil te maken in het leven van mensen met kanker.
