Η Aξονική Σπονδυλαρθρίτιδα (ΑξΣπΑ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει κυρίως τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις και τη σπονδυλική στήλη [1]. Στο φάσμα της ΑξΣπΑ περιλαμβάνονται η Αγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ), η οποία αφορά σε ασθενείς με εμφανή δομική βλάβη στις ακτινογραφίες, και η μη ακτινολογικά επιβεβαιωμένη Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣχΑΕ, Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς Ακτινολογικά Ευρήματα), η οποία αφορά σε ασθενείς χωρίς κάποια ακτινογραφικά εμφανή δομική βλάβη [2,3].
Ο επιπολασμός της ΑΣ κυμαίνεται μεταξύ 0,32% και 1,4% [2] και της ΑΣχΑΕ υπολογίζεται περίπου στο 0,3-1,4% του γενικού πληθυσμού [4,5,6]. Τα δεδομένα αυτά είναι σε συμφωνία με διάφορες μελέτες κοορτής, στις οποίες ο επιπολασμός ΑΣ και ΑΣχΑΕ φαίνεται να είναι παρόμοιος [4,5,7]. Η ΑξΣπΑ ξεκινά συνήθως σε νεαρή ηλικία, την τρίτη δεκαετία της ζωής ενός ασθενούς, και η αναλογία ανδρών-γυναικών, όσον αφορά στην ΑΣ είναι 2-3/1, και όσον αφορά στη ΑΣχΑΕ είναι 1/1 [2]. Ο ρυθμός και τα ποσοστά ακτινολογικής εξέλιξης της ΑΣχΑΕ σε ΑΣ, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες, είναι σχετικά ασαφή. Υπολογίζεται ότι σε διάστημα 2-10 ετών, το ποσοστό ασθενών με ΑΣχΑΕ που μπορεί να εμφανίσουν ΑΣ κυμαίνεται στο 10-40% [8].
Όσον αφορά στα συμπτώματα της νόσου, οι ασθενείς με ΑξΣπΑ εμφανίζουν συνήθως χρόνιο πόνο φλεγμονώδους αιτιολογίας στην πλάτη και δυσκαμψία, κυρίως στην κάτω οσφυϊκή ή γλουτιαία χώρα, χωρίς αυτό να αποκλείει το ενδεχόμενο εντοπισμού του πόνου σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της σπονδυλικής στήλης. Οι ασθενείς παραπονιούνται για πρωινή δυσκαμψία, κυρίως στο κάτω μέρος της πλάτης, η οποία βελτιώνεται με την άσκηση, όχι όμως με ανάπαυση. Η νυκτερινή επιδείνωση του πόνου είναι επίσης συχνή στην πρώιμη φάση, ιδιαίτερα κατά το δεύτερο μισό της νύχτας [2,9]. Η χρόνια φλεγμονή και η εξέλιξη της νόσου οδηγεί τελικά στη σύντηξη (αγκύλωση) των φλεγμαινουσών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης, ουσιαστικά δηλαδή στη δημιουργία νέου οστού, περιορίζοντας έτσι την κινητικότητά της [2]. Η αρθρίτιδα και η ενθεσίτιδα είναι οι πιο συχνές περιφερικές εκδηλώσεις της νόσου. Παρουσιάζονται κυρίως στα κάτω άκρα, συχνά με ασύμμετρο τρόπο, και οδηγούν σε πρησμένες και επώδυνες αρθρώσεις. Ως ενθεσίτιδα ορίζεται η φλεγμονή στο σημείο των ενθέσεων, δηλαδή στο σημείο πρόσφυσης τενόντων ή συνδέσμων στο οστό. Ένα σημείο που συχνά εντοπίζεται ενθεσίτιδα στην ΑξΣπΑ είναι ο Αχίλλειος τένοντας, καθώς και η πελματιαία περιτονία. Η πιο συχνή εξωαρθρική εκδήλωση είναι η ραγοειδίτιδα, ενώ η ψωρίαση και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου είναι λιγότερο συχνές [2].
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες συγκεντρωτικές μελέτες, οι συχνότερες συννοσηρότητες στους ασθενείς με ΑξΣπΑ είναι η οστεοπόρωση, το γαστρεντερικό έλκος και η καρδιαγγειακή νόσος [10,11]. Άλλες συννοσηρότητες που έχουν συσχετιστεί με τη νόσο περιλαμβάνουν το σακχαρώδη διαβήτη, διάφορες λοιμώξεις, κατάθλιψη, κάποιες πνευμονοπάθειες, νεφροπάθειες, καθώς και ασθένειες νευρολογικής φύσεως [12].
Στους παράγοντες κινδύνου της ΑξΣπΑ συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων η παρουσία του γονιδίου HLA-B27, οι διακυμάνσεις στο μικροβίωμα του εντέρου και η μηχανική καταπόνηση στην περιοχή της ένθεσης [11]. Το γενετικό υπόβαθρο των ΑξΣπΑ φαίνεται να είναι αρκετά ισχυρό και η μεγαλύτερη συσχέτιση εμφανίζεται με το προαναφερθέν γονίδιο [2].
Για την διάγνωση και ταξινόμηση της ΑξΣπΑ, πρέπει να εξεταστούν και να συνδυαστούν αρκετοί κλινικοί δείκτες, όπως είναι η παρουσία χρόνιου πόνου στην πλάτη με έναρξη σε ηλικία ≤45 ετών, η φλεγμονώδης οσφυαλγία, οι περιφερικές και εξωαρθρικές εκδηλώσεις, η ανταπόκριση σε μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), το οικογενειακό ιστορικό σπονδυλαρθρίτιδας και οι συναφείς διαταραχές, καθώς και αρκετοί εργαστηριακοί δείκτες, όπως το γονίδιο HLA-B27, η CRP και τα απεικονιστικά ευρήματα [2].
Γενικότερα, ο στόχος στη θεραπεία των ασθενών με ΑξΣπΑ, είναι ο έλεγχος της φλεγμονής και η πρόληψη της δομικής βλάβης, η οποία με τη σειρά της συμβάλλει στη σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων και της ποιότητας ζωής των ασθενών, η αναστολή της εξέλιξης των μόνιμων βλαβών και η μείωση της νοσηρότητας και θνησιμότητας των παθήσεων αυτών [13]. Για την θεραπεία της ΑξΣπΑ χρησιμοποιούνται ΜΣΑΦ, βιολογικοί παράγοντες (bDMARDs), οι οποίοι περιλαμβάνουν αναστολείς TNF και αναστολείς IL-17, καθώς και στοχευμένα συνθετικά τροποποιητικά της νόσου (αναστολείς JAK) [14].